De burger is het politiek getalm beu. Ondanks de recente initiatieven van de grootste politieke familie lijkt men nog ver van een federale regering te staan. De politieke impasse en uitzichtloze situatie smeekt dan ook om de tussenkomst van een professionele bemiddelaar, een niet-partijgebonden middle-man die de nodige sereniteit en vertrouwen aan tafel kan brengen. En deze bemiddelaar is nog meer nodig als we nu eindelijk België efficiënt en verantwoordelijk willen organiseren.

Geen veto’s meer

België telt meer dan 2.500 erkende bemiddelaars: onafhankelijke en onpartijdige professionals waarvan de taak erin bestaat om, op vraag van de conflicterende partijen zelf, het overleg te faciliteren en tot een billijk akkoord te komen die de behoeften van elke partij respecteert. In hun dagelijkse praktijk ervaren bemiddelaars hoezeer conflicten verzuild geraken in veronderstellingen, impasses en veto-retoriek. Net zoals in de politiek waar onderhandelaars zich blijven vasthaken in eigen standpunten en vaak ‘the bigger picture’ uit het oog verliezen. De basisprincipes van bemiddeling, maar ook die van het principieel onderhandelen, kunnen de impasses die er vandaag heersen doorbreken.

Het aantal bemiddelingen in ons land stijgt en bemiddeling wint aan populariteit als alternatief voor juridische procedures. De hindernissen in onderhandelingen en conflicten zijn legio: misverstanden, gebrek aan vertrouwen, slechte communicatie, dubbele agenda, schenden van vertrouwelijkheid… Vaak kunnen partijen slechts door tussenkomst van een bemiddelaar deze hindernissen overwinnen en in complexe conflicten en geschillen een akkoord bekomen met een win-win resultaat als gevolg.

Ook bij de federale regeringsvorming zien we deze hindernissen, waar veto’s troef zijn, vertrouwelijke onderhandelingsnota’s lekken en de komende verkiezingsuitslag de determinerende factor is. Deze veto-politiek en de angst voor het politieke spel werkt belemmerend en is waarde-destructief. Het politieke spel moet stoppen en men moet terug aan tafel komen zitten, figuurlijk en ook letterlijk.

Enkel de unieke aanpak van een professionele bemiddelaar lijkt een halt te kunnen toeroepen aan de huidige impasse.

Geen politiekers meer

Een professionele bemiddelaar staat garant voor de onafhankelijkheid, onpartijdigheid, neutraliteit en, zoals ik het graag omschrijf, tomeloze inzet. De bemiddelaar plaatst zich boven het conflict en heeft voornamelijk als taak de communicatie tussen de onderhandelaars te faciliteren en te versterken.

De bemiddelaar beslist niet, maar hij brengt de rust en het vertrouwen aan tafel die nodig zijn om in dialoog te gaan. Complexe conflicten vereisen dus een aparte aanpak. Net zoals het Oosterweeldossier (de Ring rond Antwerpen), gefaciliteerd door Prof. Dr Alexander D’Hooghe, heeft de federale regeringsvorming en de hervorming van het land nood aan een professionele bemiddelaar.

Politieke onderhandelingen zijn geen sinecure, zeker niet in een complex land als België met verschillende (ook onderhandelings-) culturen. Om voldoende gedragen te worden door de politieke partijen, lijkt het een communautaire logica dat deze professionele bemiddelaar niet aan een politieke partij verbonden is en minstens een band moet hebben met of een gevoel moet hebben voor beide gemeenschappen, een Vlaams en Waals fingerspitzengefühl dus.

Kaarten op tafel

Wanneer de onderhandelaars van de politieke partijen aan tafel zitten, dienen zij de principes van het principieel onderhandelen op de voorgrond te plaatsen. Het principe “Scheid de mensen van het probleem” is vitaal in elke onderhandeling, a fortiori in de politieke. Het demoniseren van een andere partij of politicus levert misschien wel de nodige likes op Twitter op, maar zorgt niet voor een stabiele onderhandelingsbasis.

De belangrijkste transitie die gemaakt moet worden, is die van de posities naar de ware belangen.

Ga weg uit het wij-zij-denken en fixeer de schijnwerper op de achterliggende belangen. Politieke onderhandelaars zitten vast in de bunkers van hun eigen groot gelijk, hoewel men zich moet focussen op de ideologische belangen. De vrees voor de achterban en de verkiezingen van 2024 (of vervroegde verkiezingen) weerhoudt de politieke onderhandelaars er van om hun loopgraven te verlaten en samen een positief en duurzaam verhaal te schrijven.

Door gedegen communicatie en het benadrukken van common ground, kan de professionele bemiddelaar de onderhandeling over posities doen evolueren naar een onderhandeling gebaseerd op belangen. Enkel dan kan men een gedragen visie voor het land uitschrijven en een stabiele regering vormen en hoeft de burger de eerste jaren niet terug naar de stembus te gaan.

De lijm die het land (nog) bijeenhoudt

Wat houdt het land bijeen? Een basisvraag die gesteld moet worden opdat efficiënt en toekomstgericht kan worden aan tafel gezeten. “Het is tijd om de knoop door te hakken.”, stelt Prof. Dr. Alain Laurent Verbeke terecht over het communautaire vraagstuk. (DS 4 maart 2020).

De politici van vandaag verkeren klaarblijkelijk niet in een positie om samen een eensluidend antwoord te bieden over de toekomst van België.

Een bemiddelaar die op professionele wijze de onderhandelingen faciliteert, kan de positieonderhandeling doen transcenderen naar een op belangen gebaseerde onderhandeling en zorgen dat ditmaal een typisch “Belgisch compromis” wordt vermeden of een zoveelste onvolmaakte staatshervorming. Zo niet, dreigen we stuurloos een onzekere toekomst tegemoet te varen, wat niemands wens is, zeker niet met zicht op het post COVID-19-tijdperk.

De politieke leiders moeten dan wel aan tafel willen komen, begeleid door een professionele bemiddelaar, constructief opkomen voor de eigen belangen en openstaan voor de ware belangen van de ander om uiteindelijk zelf een toekomstgericht verhaal in te vullen, samen met of zonder de ander. Ik herhaal, samen met of zonder de ander, indien men niet openstaat voor een echte onderhandeling of voor de belangen van de ander...

Theo De Beir

Voorzitter 2020-2021 van de Federale Bemiddelingscommissie
Erkend bemiddelaar in burgerlijke, handels en sociale zaken
Advocaat-partner bij DE BEIR LAW+MEDIATION en docent bij NEW DEAL ACADEMY
Praktijklector Bemiddelen en Onderhandelen aan de KUL en de UA

DIt artikel verscheen op 8 juni 2020 in de krant 'La libre Belgique'